स्वर संधि किसे कहते हैं ? (Swar Sandhi Kise Kahate Hian) के परिभाषा, प्रकार, भेद और उदाहरण (Swar Sandhi Ke Udaharan)।
मेरे मित्रों एवं पाठकों आपलोगों को इस लेख (Article) में स्वर संधि (Swar Sandhi) , स्वर संधि के 100 उदाहरण (Swar Sandhi Ke Udaharan) एवं स्वर संधि के भेद (Swar Sandhi Ke Bhed) को साधारण भाषा में समझानें का प्रयास किया गया है ।मुझे आशा है, कि आपलोग स्वर संधि , स्वर संधि के 100 उदाहरण ((Swar sandhi ke 100 udaharan)) को kamlaclasses.com के माध्यम से समझ पाएँगे ।
स्वर संधि किसे कहते हैं (Swar Sandhi Kise Kahate Hain)?
“स्वर वर्ण के साथ स्वर वर्ण के मेल से जो विकार या ध्वनि उत्पन्न होता है, उसे स्वर संधि कहते हैं “।
जैसे- राम + अयन = रामायण ।
अ + अ = आ
विद्या + अर्थो = विद्यार्थी ।
आ + अ = आ
एक + एक = एकैक ।
अ + ए = ऐ
अति + अधिक = अत्यधिक ।
इ + अ = य् इत्यादि ।
स्वर संधि की पहचान:-
सर्वप्रथम कोई संधि लें जैसे कि – “विद्यालय” फिर “विद्यालय” का संधि-विच्छेद (विद्या + आलय) करें । फिर खंडित भाग के प्रथम पद का अंतिम उच्चारण (जैसे – विद्या का अंतिम उच्चारण “आ”) एवं दूसरी पद का प्रथम उच्चारण (जैसे – आलय का प्रथम उच्चारण “आ”) स्वर वर्ण हो,तो वह संधि स्वर संधि होगा ।
जैसे- राम + अयन = रामायण
अ + अ = आ
विद्या + अर्थो = विद्यार्थी
आ + अ = आ
एक + एक = एकैक
अ + ए = ऐ
अति + अधिक = अत्यधिक
इ + अ = य् इत्यादि ।
स्वर संधि के कितने भेद हैं (Swar Sandhi Ke Bhed)?
स्वर संधि का निम्नांकित पाँच (05) भेद हैं :-
(i)दीर्घ स्वर संधि |
(ii)गुण स्वर संधि |
(iii)वृद्धि स्वर संधि |
(iv)यण् स्वर संधि |
(v)अयादि स्वर संधि ।
स्वर संधि के उदाहरण :- (Swar Sandhi ke Udaharan)
संधिपद – संधि-विच्छेद
1.अन्यान्य = अन्य + अन्य ।
2.असुरालय = असुर + आलय ।
3.अनाथालय = अनाथ + आलय ।
4.अभीष्ट = अभि + इष्ट ।
5.अतीव = अति + इव ।
6.अतीन्द्रिय = अति + इन्द्रिय ।
7.अयनांश = अयन + अंश ।
8.अनाथाश्रम = अनाथ + आश्रम ।
9.आशातीत = आशा + अतीत ।
10.अन्नाभाव = अन्न + अभाव ।
11.ऊहापोह = ऊह + अपोह ।
12.अत्तरायन = उत्तर अयन ।
13.एकांकी = एक + अंकी ।
14.एकानन = एक + आनन ।
15. ऐतरारण्यक = ऐतरेय + आरण्यक ।
16.कपीश = कपि + ईश ।
17. करूणामृत = करूण + अमृत ।
18.कमान्ध = काम + अन्ध ।
19.कामारि = काम + अरि ।
20.कृपाचार्य = कृपा + आचार्य ।
21.कृपाकांक्षी = कृपा + आकांक्षी ।
22.कृष्णानन्द = कृष्ण + आनन्द ।
23.केशवारि = केशव + अरि ।
24.कोमलांगी = कोमल + अंगी ।
25.कंसारि = कंस + अरि ।
26.कवीन्द्र = कवि + इन्द्र ।
27.कवीश = कवि + ईश ।
28.कल्पान्त = कल्प + अन्त ।
29.कुशासन = कुश + आसन ।
30.कौरवारि = कौरव + अरि ।
31.केशान्त = केश + अन्त ।
32.कुशाग्र = कुश + अग्र ।
33.गिरीश = गिरि + ईश ।
34.गजानन = गज + आनन ।
35.गिरीन्द्र = गिरि + इन्द्र ।
36.गुरूपदेश = गुरू + उपदेश ।
37.गीतांजलि = गीत + अंजलि ।
38.गेयात्मकता = गेय + आत्मकता ।
39.गोत्राध्याय = गोत्र + अध्याय ।
40. घनानंद = घन + आनंद ।
41.घनान्धकार = घन + अन्धकार ।
42.चतुरानन = चतुर + आनन ।
43.चन्द्राकार = चन्द्र + आकार ।
44.चरणायुध= चरण + आयुध ।
45.चरणामृत = चरण + अमृत ।
46.चरणारविंद = चरण + अरविंद ।
47. चमूत्साह = चमू + उत्साह ।
48.चरित्रांकन = चरित्र + अंकन ।
49.चिरायु = चिर + आयु ।
50.छात्रावस्था = छात्र + अवस्था ।
51.छात्रावास = छात्र + आवास ।
52.जलाशय = जल + आशय ।
53.जन्मान्तर = जन्म + अन्तर ।
54.जनाश्रय = जन + आश्रय ।
55.जनकांगजा = जनक + अंगजा ।
56.जानकीश = जानकी + ईश ।
57.जीर्णांचल = जीर्ण + अंचल ।
58.जिह्वाग्र = जिह्वा + अग्र ।
59.झंझानिल = झंझा + अनिल ।
60.तथागत = तथा + आगत ।
61.तथापि = तथा + अपि ।
62.तिमिराच्छादित = तिमिर + आच्छादित ।
63.तमसाच्छन्न = तमस + आच्छादन ।
64.तिमिरारि = तिमिर + अरि ।
65.तुरीयावस्था = तुरीय + अवस्था ।
66.तुषारावृत = तुषार + आवृत ।
67.त्रिगुणातीत = त्रिगुण + अतीत ।
68.दर्शनार्थ = दर्शन + अर्थ ।
69.दावाग्नि = दाव + अग्नि ।
70.दावानल = दाव + अनल ।
71.देवागमन = देव + आगमन ।
72. दूतावास = दूत + आवास ।
73.देशाटन = देश + अटन ।
74.दीपावली = दीप + अवली ।
75.द्रोणाचार्य = द्रोण + आचार्य ।
76.दंडकारण्य = दंडक + अरण्य ।
77.दक्षिणायन = दक्षिण + अयन ।
78.दशानन = दश + आनन ।
79.दयानंद = दया + आनंद ।
80.दानवारि = दानव + अरि ।
81.दासानुदास = दास + अनुदास ।
82.दिनांक = दिन + अंक ।
83.दिनांत = दिन + अन्त ।
84.दिव्यास्त्र = दिव्य + अस्त्र ।
85. दीक्षान्त = दीक्षा + अन्त ।
87.दूरागत = दूर + आगत ।
88.देवालय = देव + आलय ।
89.देवांगना = देव + अंगना ।
90.देशांतर = देश + अन्तर ।
91.दैत्यारि = दैत्य + अरि ।
92.द्वारकाधीश= द्वारका + अधीश ।
93.दर्थनाचार्य = दर्शन + आचार्य ।
94.दुग्धाहार = दुग्ध + आहार ।
95.देवांशु = देव + अंशु ।
96.धर्माधिकारी = धर्म + अधिकारी ।
97.धर्मांध = धर्म + अन्ध ।
98.धर्मात्मा = धर्म + आत्मा ।
99.धर्मार्थ = धर्म + अर्थ ।
100.धनाधीश = धन + अधीश ।
101.धनादेश = धन + आदेश ।
102.धर्माधर्म = धर्म + अधर्म ।
103.धर्माचार्य = धर्म + आचार्य ।
104.धर्मावतार = धर्म + अवतार ।
105.धूमाच्छन्न = धूम + आच्छन्न ।
106.नदीश = नदी + ईश ।
107.नारायण = नर + अयन ।
108.नारीश्वर = नारी + ईश्वर ।
109.निरानंद = निरा + आनंद ।
110.नीचाशय = नीच + आशय ।
111.नीलांबर = नील + अंबर ।
112.नीलांजल = नील + अंजल ।
113.नयनाम्बु = नयन + अम्बु ।
114.नयनाभिराम = नयन + अभिराम ।
115.न्यायालय = न्याय + आलय ।
116.न्यायाधीश = न्याय + अधीश ।
117.नृत्यालय = नृत्य + आलय ।
118.निम्नांकित = निम्न + अंकित ।
119.निम्नानुसार = निम्न + अनुसार ।
120.पंचानन = पंच + आनन ।
121.पंचामृत = पंच + अमृत ।
122.पंचाग्नि = पंच + अग्नि ।
123.पत्राकर = पत्र + आचार ।
124..परमार्थ = परम + अर्थ ।
125.परीक्षा = परि + ईक्षा ।
126.परीक्षार्थी = परीक्षा + अर्थी ।
127.पदाक्रांत = पद + आक्रंत ।
128. पदाधिकारी = पद + अधिकादी ।
129.पदावलि = पद + अवलि ।
130.पद्माकर = पद्म + आकर ।
131.परार्थ = पर + अर्थ ।
132.पराधीन = पर + अधीन ।
133.परमात्मा = परम + आत्मा ।
134.पाठान्तर = पाठ + अन्तर ।
135.पीताम्बर = पीत + अम्बर ।
136.पुंडरीकाक्ष = पुंडरीक + अक्ष ।
137.पुण्यात्मा = पुण्य + आत्मा ।
138.पुस्तकालय = पुस्तक + आलय ।
139.पूर्वानुराग = पूर्व + अनुराग ।
140.प्रांगण = प्र + आंगण ।
141.पृथ्वीश = पृथ्वी + ईश ।
142.प्राणाधार = प्राण + आधार ।
143.प्राचार्य = प्र + आचार्य ।
144.प्राध्यापक = प्र + अध्यापक ।
145.प्रधानाचार्य = प्रधान + आचार्य ।
146.फणीन्द्र = फणी + इन्द्र ।
147.फलाहार = फल + आहार ।
148.फलादेश = फल + आदेश ।
149.फलाकांक्षा = फल + आकांक्षा ।
150.फलाफल = फल + अफल ।
151.फलागम = फल + आगम ।
152.बद्धांजलि= बद्ध + अंजलि ।
153.बद्धानुराग= बद्ध + अनुराग ।
154.बहुलांश = बहुल + अंश ।
155.ब्रह्मचर्याश्रम = ब्रह्मचर्य + आश्रम ।
156.ब्रह्मास्त्र = ब्रह्म + अस्त्र ।
157.भानूदय = भानु + उदय ।
158.भोजनालय = भोजन + आलय ।
159.भद्रासन = भद्र + आसन ।
160.भयातुर = भय + आतुर ।
161. भावावेश = भाव + आवेश ।
162.भावान्तर = भाव + अन्तर ।
163.भाषान्तर = भाषा + अन्तर ।
164.भूर्ध्व = भू + ऊर्ध्व ।
165.मतानुसार = मत + अनुसार ।
166.मदिरालय = मदिरा + आलय ।
167.मंदाग्नि = मंद + अग्नि ।
168.मदांध = मद + अंध ।
169.मध्यांतर = मध्य + अन्तर ।
170.महाशय = महा + आशय ।
171.महात्मा = महा + आत्मा ।
172.मरणासन्न = मरण + आसन्न ।
173.मल्लिकार्जून = मल्लिक + अर्जुन ।
174.मलयानिल= मलय + अनिल ।
175.महीश्वर = मही + ईश्वर ।
176.मातृण = मातृ + ऋण ।
177.मुनीश = मुनि + ईश ।
178.मुनीन्द्र = मुनि + इन्द्र ।
179.मुखाकृति = मुख + आकृति ।
180.मुखाग्नि = मुख + अग्नि ।
181.मेघाच्छन्न = मेघ + आच्छन्न ।
182.मध्यावकाश= मध्य + अवकाश
183.मार्तण्ड = मार्त + अखण्ड ।
184.मृगांक = मृग + अंक ।
185.यज्ञाग्नि = यज्ञ + अपि ।
186.यज्ञापि = यज्ञ + अपि ।
187.रक्ताभार = रक्त + आभार ।
188.रसास्वादन = रस + आस्वादन ।
189.रजनीश = रजनी + ईश ।
190.रवीन्द्र = रवि + इन्द्र ।
191.रवीश = रवि + ईश ।
192.रत्नाकर = रत्न + आकर ।
193.रसात्मक = रस + आत्मक ।
194.रसानुभूति = रस + अनुभूति ।
195.रसाभास = रस + आभास ।
196.रामायण = राम + अयन ।
197.रामावतार = राम + अवतार ।
198.रामाधार = राम + आधार ।
199.राजाज्ञा = राजा + आज्ञा ।
200.राज्याभिषेक = राज्य + अभिषेक ।
201.रत्नावली = रत्न + अवली ।
202.रूद्राक्ष = रूद्र + अक्ष ।
203.रेखांकित = रेखा + अंकित ।
204.रेखांश = रेखा + अंश ।
205.रोमावलि = रोम + अवलि ।
206.रामानन्द = राम + आनंद ।
207.लघूर्मि = लघु + ऊर्मि ।
208.लाटानुप्रास = लाट + अनुप्रास ।
209.लिंगानुशासन = लिंग + अनुशासन ।
210.लोकायतन = लोक + आयतन ।
211.लीलागार = लीला + आगार ।
212.लोपामुद्रा = लोप + आमुद्रा ।
213.लोहिताश्व = लोहित + अश्व ।
214.लेखाधिकारी = लेखा + अधिकारी ।
215.लोकाधिपति = लोक + अधिपति ।
216.वंशांकुर = वंश + अंकुर ।
217.वंशानुक्रम = वंश + अनुक्रमण ।
218.वधूत्सव = वधू + उत्सव ।
219.वज्रांग = वज्र + अंग ।
220.वज्राघात = वज्र + आघात ।
221.वज्रायुध = वज्र + आयुध ।
222.वार्तालाप = वार्ता + आलाप ।
223.विद्यालय = विद्या + आलय ।
224.विद्यार्थी = विद्या + अर्थी ।
225.विधूदय = विधु + उदय ।
226.विचाराधीन = विचार + अधीन ।
227.विकलांग = विकल + अंग ।
228.वीरांगना = वीर + अंगना ।
229.वेदान्त = वेद + अंत ।
230.वेदाध्ययन = वेद + अध्ययन ।
231.वस्त्रालय = वस्त्र + आलय ।
232.वर्णनातीत = वर्णन + अतीत ।
233.वर्णाश्रम = वर्ण + आश्रम ।
234.वर्गाकार = वर्गा + आकार ।
235.शकारि = शक + अरि ।
236.शताब्दी = शत + अब्दी ।
237.शब्दालंकार = शब्द + अलंकार ।
238.शास्त्रानुसार = शास्त्र + अनुसार ।
239.शास्त्रार्थ = शास्त्र + अर्थ ।
240.शिष्टाचार = शिष्ट + आचार ।
241.शिवालय = शिव + आलय ।
242.शिलासन = शिला + आसन ।
243.शिक्षालय = शिक्षा + आलय ।
244.शिक्षार्थी = शिक्षा + अर्थी ।
245.शिवाम्बु = शिव + अम्बु ।
246.शुभारंभ = शुभ + आरंभ ।
248.शुभ्रांशु = शुभ + अंशु ।
249.श्वेताम्बर = श्वेत + अम्बर ।
250.श्लेषालंकार = श्लेष + अलंकार ।
251.श्लोकाबद्ध = श्लोक + आबद्ध ।
252.सत्याग्रह = सत्य + आग्रह ।
253.सत्यासत्य = सत्य + असत्य ।
254.संशयात्मक = संशय + आत्मक ।
255.संदेहात्मक = संदेह + आत्मक ।
256.संकटापन्न = संकट + आपन्न ।
257.संगीतात्मक = संगीत + आत्मक ।
258.सत्यान्वेषी= सत्य + अन्वेषी ।
259.सभाध्यक्ष = सभा + अध्यक्ष ।
260.समानाधिकार= समान + अधिकार ।
261.समानांतर = समान + अन्तर ।
262.संग्रहालय = संग्रह + आलय ।
263.साश्चर्य = स + आश्चर्य ।
264.सावधान = स + अवधान ।
265.साहित्याचार्य= साहित्य + आचार्य ।
266.सिंहासन= सिंह + आसन ।
267.सीमान्त = सीमा + अन्त ।
268.सुरासुर = सुर + असुर ।
269.सुक्ति = सु + उक्ति ।
270.स्वार्थ = स्व + अर्थ ।
271.स्वाधीन = स्व + आगत ।
272.स्वावलम्बी = स्व + अवलंबी ।
273.स्वावलंबन = स्व + अवलंबन ।
274.स्वाभिमान= स्व + अभिमान ।
275.हरीश= हरी + ईश ।
276.हताश = हत + आश ।
277.हरिणाक्षी= हरिण + अक्षी ।
278.हताहत= हत + आहत ।
279.हिमालय= हिम + आलय ।
280.हीनावस्था= हीन + अवस्था ।
281.हास्यास्पद = हास्य + आस्पद ।
282.क्षुधातुर = क्षुधा + आतुर ।
283.त्रिपुरारि = त्रिपुर + अरि ।
284.त्रिभूजाकार= त्रिभूज + आकार ।
285.ज्ञानांजन = ज्ञान + अंजन ।
286.क्षुद्रात्मा= क्षुद्र + आत्मा ।
287.क्षुधार्त्त= क्षुधा + आर्त्त ।
288.आत्मोत्सर्ग= आत्म + उत्सर्ग ।
289.अर्थोपार्जन= अर्थ + उपार्जन ।
290.आनन्दोत्सव= आनंद + उत्सव ।
291.ईश्वरेच्छा= ईश्वर + इच्छा ।
292.उपेक्षा = उप + ईक्षा ।
293.ऊर्मिलेश= ऊर्मिला + ईश ।
294.उमेश = उमा + ईश ।
295.एकेश्वर = एक + ईश्वर ।
296.कमलेश = कमल + ईश ।
297.कर्णोद्धार = कर्ण + उधार ।
298.खगेश्वर = खग + ईश्वर ।
299.खगेश = खग + ईश ।
300.खगेन्द्र = खग + इन्द्र ।
301.गंगोदक = गंगा + उदक ।
302.गजेन्द्र= गज + इन्द्र ।
303.ग्रामोद्धार= ग्राम + उद्धार ।
304.गणेश = गण + ईश ।
305.ग्रामोद्योग = ग्राम + उद्योग ।
306.गंगोर्मि = गंगा + ऊर्मि ।
307.गंगेश = गंगा + ईश ।
308.चन्द्रोदय = चन्द्र + उदय ।
309.चिन्तोन्मुक्त = चिन्ता + उन्मुक्त ।
310.जलोर्मि = जल + ऊर्मि ।
311.जन्मोत्सव = जन्म + उत्सव ।
312.जितेन्द्रिय = जित + इन्द्रिय ।
313.झण्डोत्तोलन = झण्डा + उत्तोलन ।
314.डिम्बोद्घोष = डिम्ब + उद्घोष ।
315.तारकेश्वर = तारक + ईश्वर ।
316.तारकेश = तारक + ईश ।
317.तपेश्वर = तप + ईश्वर ।
318.थानेश्वर = थाना + ईश्वर ।
319.देवर्षि = देव + ऋषि ।
320.देवेश = देव + ईश ।
321.देवेन्द्र = देव + इन्द्र ।
322.दर्शनेच्छा = दर्शन + इच्छा ।
323.दीपोत्सव = दीप + उत्सव ।
324.देवोत्थान = देव + उत्थान ।
325.धर्मोपदेश = धर्म + उपदेश ।
326.धनेश = धन + ईश ।
327.धारोष्ण = धारा + ऊष्ण ।
328.धीरोदात्त = धीर + उदात्त ।
329.धीरोद्धत = धीर + उद्धत ।
330.ध्वजोत्तोलन = ध्वज + उत्तोलन ।
331.नागेंद्र = नाग + इन्द्र ।
332.नागेश = नाग + ईश ।
333.नरेश = नर + ईश ।
334.नरेन्द्र = नर + इन्द्र ।
335.नदीश = नदी + ईश ।
336.नवोदय = नव + उदय ।
337.नीलोत्पल = नील + उत्पल ।
338.नक्षत्रेश = नक्षत्र + ईश ।
339.पदोन्नति = पद + उन्नति ।
340.परोपकार = पर + उपकार ।
341.परमेश्वर = परम + ईश्वर ।
342.पश्चिमोत्तर = पश्चिम + उत्तर ।
343.पुरूषोत्तम = पुरूष + उत्तम ।
344.पूर्वोदय = पूर्व + उदय ।
345.प्रोत्साहन = प्र + उत्साहन ।
346.पुष्पोद्ध्यान = पुष्प + उद्ध्यान ।
347.प्राणेश्वर = प्राण + ईश्वर ।
348.फलेच्छा = फल + इच्छा ।
349.फलोदय = फल + उदय ।
350.फेनोज्ज्वल = फेन + उज्जवल ।
351.बालेन्द्र = बाल + इन्द्र ।
352.ब्रजेश = ब्रज + ईश ।
353.ब्रह्मर्षि = ब्रह्म + ऋषि ।
354.भाग्योदय = भाग्य + उदय ।
355.भवेश = भव + ईश ।
356.भावेश = भाव + ईश ।
357.भुजगेन्द्र = भुजग + इन्द्र ।
358.भुवनेश्वर = भुवन + ईश्वर ।
359.भूपेश = भूप + ईश ।
360.भूतेश = भूत + ईश ।
361.भूतेश्वर = भूत + ईश्वर ।
362.मदोन्मत्त = मद + उन्मत्त ।
363.मदनोत्सव = मदन + उत्सव ।
364.महोत्सव = महा + उत्सव ।
365.महर्षि = महा + ऋषि ।
366.महेन्द्र = महा + इन्द्र ।
367.मरणोपरांत = मरण + उपरान्त ।
368.महेश = महा + ईश ।
369.महोदय = महा + उदय ।
370.महोपदेश = महा + उपदेश
371.मृगेन्द्र = मृग + इन्द्र ।
372.यथेष्ट = यथा + इष्ट ।
373.यथोचित = यथा + उचित ।
374.यज्ञोपवीत = यज्ञा + उपवीत ।
375.योगेन्द्र = योग + इन्द्र ।
376.रमेश = रमा + ईश ।
377.रमेन्द्र = रमा + इन्द्र ।
378.राकेश = राका + ईश ।
379.राजर्षि = राजा + ऋषि ।
380.राजेन्द्र = राजा + इन्द्र ।
381.राघवेन्द्र = राघव + इन्द्र ।
382.रामेश्वर = राम + ईश्वर ।
383.रावणेश्वर = रावण + ईश्वर ।
384.लंबोदर = लंबा + उदर ।
385.लंकेश्वर = लंका + ईश्वर ।
386.लोकोक्ति = लोक + उक्ति ।
387.लोकेश = लोक + ईश ।
388.लुप्तोपमा = लुप्त + उपमा ।
389.लोकोत्तर = लोक + उत्तर ।
390.वनोत्सव = वन + उत्सव ।
391.वसंतोत्सव = वसंत + उत्सव ।
392.वामेश्वर = वाम + ईश्वर ।
393.विद्योपार्जन = विद्या + उपार्जन ।
394.विकासोन्मुख = विकाश + उन्मुख ।
395.विजयेच्छा = विजय + इच्छा ।
396.विचारोचित = विचार + उचित ।
397.वीरेंद्र = वीर + इन्द्र ।
398 शिवेंद्र = शिव + इन्द्र ।
399.शुभेच्छा = शुभ + इच्छा ।
400.षोड्शोपचार = षोड्श + उपचार ।
401.सर्वोच्च = सर्व + उच्च ।
402.सप्तर्षि = सप्त + ऋषि ।
403.सर्वोदय = सर्व + उदय ।
404.समुद्रोर्मि = समुद्र + ऊर्मि ।
405.सर्वोत्तम = सर्व + उत्तम ।
406.सर्वेश्वर = सर्व + ईश्वर ।
407.सुरेन्द्र = सुर + इन्द्र ।
408.सुरेश = सुर + ईश ।
409.सुरोद्ध्यान = सुर + उद्यान ।
410.सूर्योदय = सूर्य + उदय ।
411.हर्षोल्लास = हर्ष + उल्लास ।
412.हितोपदेश = हित + उपदेश ।
413.ज्ञानेश = ज्ञान + ईश ।
414.ज्ञानेश्वर = ज्ञान + ईश्वर ।
415.ज्ञानेन्द्रिय = ज्ञान + इन्द्रिय ।
416.अद्यैव = अद्य + एव ।
417.एकैक = एक + एक ।
418.गंगौघ = गंगा + ओघ ।
419.गंगेश्वर्य = गंगा + ऐश्वर्य ।
420.गृहौत्सुक्य = गृह + औत्सुक्य ।
421.जलौघ = जल + ओघ ।
422.टिकैत = टिक + ऐत ।
423.तथैव = तथा + एव ।
424.परमौषध = परम + औषध ।
425.परमौषधि = परम + ओषधि ।
426.परमौदार्य = परम + औदार्य ।
427.परमौजस्वी = परम + ओजस्वी ।
428.बिम्बौष्ठ = बिम्ब + ओष्ठ ।
429.मतैक्य = मत + ऐक्य ।
430.महैश्वर्य = महा + ऐश्वर्य ।
431.महौज = महा + ओज ।
432 महौषध = महा + औषध ।
433.वध्वैश्वर्य = वधू + ऐश्वर्य ।
434.वसुधैव = वसुधा + एव ।
435.वनौषधि = वन + औषधि ।
436.सदैव = सदा + एव ।
437.हितैषी = हित + ऐषी ।
438.अन्वेषण = अनु + एषण ।
439.अन्वय = अनु + अय ।
440.अत्याचार = अति + आचार ।
441.आद्यन्त = आदि + अंत ।
442.अत्यन्त = अति + अन्त ।
443.अत्यधिक = अति + अधिक ।
444.अत्यावश्यक = अति + आवश्यक ।
445.अत्युत्तम = अति + उत्तम ।
446.अन्वीक्षण = अनु + ईक्षण ।
447.अभ्यागत = अभि + आगत ।
448.अभ्युदय = अभि + उदय ।
449.इत्यादि = इति + आदि ।
450.उपर्युक्त = उपरि + उक्त ।
451.गत्यवरोध = गति + अवरोध ।
452 गत्यात्मक = गति + आत्मक ।
453.गत्यात्मकता = गति + आत्मकता ।
454.गीत्युपदेश = गीति + उपदेश ।
455.गौर्यादेश = गौरी + आदेश ।
456.देव्यागम = देवी + आगम ।
457.दध्योदन = दधि + ओदन ।
458.ध्वन्यात्मक = ध्वनि + अर्थ ।
459.ध्वन्यात्मक = ध्वनि + आत्मक ।
460.न्यून = नि + ऊन ।
461.प्रत्यय = प्रति + अय ।
462.प्रत्युत्तर = प्रति + उत्तर ।
463.प्रत्येक = प्रति + एक ।
464.प्रत्युपकार = प्रति + उपकार ।
465.प्रत्यक्ष = प्रति + अक्ष ।
466.पश्वादि = पशु + आदि ।
467.पश्वधम = पशु + अधम ।
468.माध्वाचार्य = मधु + आचार्य ।
469.मन्वंतर = मनु + अन्तर ।
470.मध्वासव = मधु + आसव ।
471.मात्रानंद = मातृ + आनंद ।
472.यद्यपि = यदि + अपि ।
473.लघ्वाहार = लघु + आहार ।
475.लोटा = लृ + ओटा ।
476.व्यर्थ = वि + अर्थ ।
477.व्यापक = वि + आपक ।
478.व्याप्त = वि + आप्त ।
479.व्याकुल = वि + आकुल ।
480.व्यायाम = वि + आयाम ।
481.व्याधि = वि + आधि ।
482.व्याघात = वि + आघात ।
483.व्युत्पति = वि + उत्पत्ति ।
484.व्यूह = वि + ऊह ।
485.वध्वागमन = वधू + आगमन ।
486.वध्वैश्वर्य = वधू + ऐश्वर्य ।
487.स्वागत = सु + आगत ।
488.स्वल्प = सु + अल्प ।
489.गायक = गै + अक ।
490.गायिका = गै + इका ।
491.गायन = गै + अन ।
492.चयन = चे + अन ।
493.धावक = धौ + अक ।
494.नयन = ने + अन ।
495.नायक = नै + अक ।
496.नायिका = नै + इका ।
497.नाविक = नौ + इक ।
498.पवन = पो + अन ।
499.पावन = पौ + अन ।
500.पावक = पौ + अक ।
501.पवित्र = पो + इत्र ।
502.भवन = भो + अन ।
503.भाविक = भौ + उक ।
504.रावण = रौ + अन ।
505.शयन = शे + अन ।
506.शायक = शै + अक ।
507.शावक = शौ + अक ।
508.श्रवण = श्रो + अन ।
509.श्रावण = श्री + अन ।
आशा करते हैं कि आपको इस ब्लॉग से स्वर संधि (Swar Sandhi ), स्वर संधि के 100 उदाहरण एवं स्वर संधि के भेद (Swar Sandhi Ke Bhed) मिले होंगे स्वर संधि, स्वर संधि के उदाहरण ( swar sandhi ke udaharan ) तथा हिंदी व्याकरण जुड़े हुए अन्य महत्वपूर्ण और रोचक ब्लॉग पढ़ने के लिए kamlaclasses.com के साथ बने रहिए ।
इसी तरह के अन्य लेख पढ़ने के लिए हमारे YouTube Channel को सब्सक्राइब करें और kamla Classes के Facebook एवं Instagram के पेज को भी Follow करें, समय पर सभी नए लेख के Notification पाने के लिए । धन्यवाद !
3 thoughts on “स्वर संधि के परिभाषा, प्रकार, भेद और उदाहरण || Swar Sandhi Ke Udaharan”